Malezya’nın Ahşap Yadigârı: Kampung Laut Camii’nin Hayatta Kalma Öyküsü

Malezya’nın Kelantan eyaletinin sakin bir köşesinde, tropik yeşilliklerin arasında, tamamen ahşaptan yapılmış, zarif ve mütevazı bir yapı durur: Kampung Laut Camii. Bu eser, sadece Malezya’nın ayakta kalan en eski camisi olmakla kalmaz, aynı zamanda bir inancın, bir cemaatin ve usta zanaatkârların mirasını sellerin ve zamanın yıkıcılığından korumak için verilen inanılmaz mücadelenin de bir simgesidir. Çivisiz inşa tekniği ve geleneksel Malay mimarisinin en saf özelliklerini taşıyan bu cami, bir ibadethaneden çok, bir halkın kültürel hafızasının ahşaptaki yadigârıdır.

Denizcilerin Duası, Bir Köyün Mirası

Kampung Laut Camii’nin kökeni, kesin olarak bilinmemekle birlikte, 15. yüzyıla kadar uzanan efsanelerle örülüdür. En yaygın rivayete göre, bir grup denizci (bazı kaynaklara göre Cava’dan gelen Wali Songo’nun takipçileri), gemileriyle bölgeden geçerken şiddetli bir fırtınaya yakalanır. Eğer bu fırtınadan sağ kurtulurlarsa, karaya çıktıkları ilk yere bir cami yapacaklarına dair adak adarlar. Duaları kabul olur ve gemileri, Kelantan Nehri’nin kıyısındaki sakin bir köy olan Kampung Laut’a (Deniz Köyü) ulaşır. Denizciler de bu adaklarını yerine getirerek, gemilerinin ahşaplarını kullanarak bu zarif camiyi inşa ederler.

Büyük Sel ve Taşınma: Bir Anıtın Kurtarılışı

Yüzyıllar boyunca nehir kıyısındaki yerinde hizmet veren cami, 20. yüzyılda Kelantan Nehri’nin tekrarlayan ve giderek şiddetlenen selleri yüzünden yok olma tehlikesiyle karşı karşıya kalır. Özellikle 1926 ve 1966’daki büyük sellerde ciddi hasar gören bu paha biçilmez mirası kurtarmak için, 1960’ların sonunda Malezya hükümeti ve yerel halk tarafından tarihi bir karar alınır: Cami, sökülerek daha güvenli bir yere taşınacaktır.

1970 yılında, usta zanaatkârlar tarafından her bir ahşap parçası özenle numaralandırılarak sökülen cami, orijinal konumundan yaklaşık 20 kilometre içerideki Nilam Puri’de, daha yüksek ve güvenli bir araziye, aslına tamamen sadık kalınarak yeniden birleştirilmiştir. Bu olağanüstü koruma operasyonu, Kampung Laut Camii’ni sadece mimari bir eser değil, aynı zamanda kültürel mirasın korunması adına bir dayanıklılık sembolü haline getirmiştir.

Geleneksel Malay Mimarîsinin Zarafeti

Kampung Laut Camii, Endonezya’daki Cava camileriyle akraba olan, ancak kendine has Malay özelliklerini taşıyan bir mimari şaheserdir.

Katmanlı Çatı (Atap Meru): Cami, bölgenin tropik iklimine son derece uygun, üst üste binmiş üç katmanlı piramidal bir çatıya sahiptir. Bu çatı formu, İslam öncesi dönemin yerel kutsal mimarisinden izler taşır.

Çivisiz Ahşap Sanatı: Yapının en etkileyici özelliği, inşasında tek bir metal çivi bile kullanılmamış olmasıdır. Tüm yapı, bölgenin en dayanıklı tropik ağaçlarından olan “cengal” ahşabından, sadece birbirine geçen ahşap birleşim yerleri ve kamalar kullanılarak inşa edilmiştir. Bu, geleneksel Malay ahşap ustalığının zirvesini temsil eder.

Direkler Üzerindeki Yapı: Geleneksel Malay evleri gibi, cami de yerden yüksekte, bir dizi ahşap direk üzerine oturtulmuştur. Bu tasarım, yapıyı hem yerden gelebilecek neme ve haşerelere karşı korur hem de altından hava akımının geçmesine izin vererek doğal bir serinlik sağlar.

Malezya’nın Kalbindeki Yeri

En Eski Cami: Malezya’nın ayakta kalan en eski camisi olarak kabul edilmesi, onu ülkedeki İslam tarihinin en önemli anıtlarından biri yapar.

Bir Mimari Prototip: Geleneksel Malay cami mimarisinin en saf ve en iyi korunmuş örneği olarak, kendisinden sonraki birçok yapıya ilham kaynağı olmuştur.

Kültürel Dayanıklılığın Simgesi: Başarılı bir şekilde sökülüp yeniden birleştirilmesi, onu modern koruma tarihinin en önemli başarı öykülerinden biri ve Malezya’nın kültürel mirasına olan bağlılığının bir sembolü haline getirmiştir.

Kampung Laut Camii, bir fırtınanın ortasında edilen bir duanın, ahşaba işlenmiş bir şükrün ve bir milletin kendi tarihini sellerin elinden kurtarma iradesinin sessiz ama bir o kadar da ilham verici öyküsüdür.