Ankara Kalesi’nin Ahşap Hazinesi: Arslanhane (Ahi Şerafeddin) Camii

Ankara Kalesi’nin eteklerinde, asırlık hanların ve dar sokakların arasında, dışarıdan bakıldığında mütevazı bir yapı gibi duran Arslanhane Camii, kapısından içeri adım atanları adeta zamanda bir yolculuğa çıkarır. Burası, Anadolu’yu yurt edinenlerin sadece savaşçı değil, aynı zamanda usta birer zanaatkâr, inançlı birer esnaf olduğunu kanıtlayan Ahilik geleneğinin taşa ve ahşaba işlenmiş anıtıdır. 2023 yılında UNESCO Dünya Mirası Listesi’ne girmesiyle evrensel değerini tescil ettiren bu yapı, Ankara’nın en eski ve en etkileyici mabetlerinden biridir.

Ahilerin Yadigârı, Aslanların Koruduğu Cami

Caminin tarihi 13. yüzyılın sonlarına, Anadolu Selçuklu Devleti’nin zayıflayıp beyliklerin güç kazandığı bir döneme dayanır. Yaklaşık 1290 yılında, o dönemde Ankara’da çok güçlü olan Ahi Teşkilatı’nın liderlerinden Ahi Şerafeddin tarafından yaptırılmıştır. Bu nedenle asıl adı Ahi Şerafeddin Camii’dir.

Peki, neden “Arslanhane” olarak anılır? Bu isim, caminin hemen yanında bulunan Ahi Şerafeddin’in türbesinin duvarına yerleştirilmiş antik bir aslan heykelinden gelir. Zamanla bu aslan heykeli, sadece türbenin değil, bütün caminin ve çevresinin de adı haline gelmiştir. Bu durum, caminin halkla ne kadar bütünleştiğinin de bir göstergesidir.

Devşirme Sütunlar Üzerinde Yükselen Ahşap Tavan

Arslanhane Camii’nin mimarisi, farklı medeniyetlerin izlerini Selçuklu sanatıyla harmanlayan eşsiz bir sentez sunar.

Sütunlar Ormanı ve Devşirme Başlıklar: Cami, ahşap direkli ulu cami geleneğinin en güzel örneklerindendir. İç mekanı, 24 adet devasa ahşap sütun ayakta tutar. Bu sütunları benzersiz kılan ise tepelerinde yer alan mermer başlıklardır. Bu başlıkların tamamı, Ankara’da daha önce hüküm sürmüş Roma ve Bizans medeniyetlerinden kalma antik yapılardan toplanmış “devşirme” (spolia) malzemelerdir. Ham ahşap direklerin üzerinde yükselen, ustaca yontulmuş antik Korint ve Kompozit başlıkları görmek, ziyaretçiye tarihin katmanları arasında gezindiği hissini verir.

Çinili Mihrap: Caminin en değerli hazinesi, şüphesiz mihrabıdır. Selçuklu çini sanatının Ankara’daki en görkemli örneklerinden olan mihrap, turkuaz ve lacivert renkli geometrik desenli çinilerle kaplıdır. Alçı (stuko) kabartmalarla zenginleştirilmiş bu mihrap, tek başına bile bir sanat şaheseridir.

Kalem İşi Bezemeli Tavan: Sütunların taşıdığı düz ahşap tavan, kök boyalarla yapılmış zengin kalem işi süslemelerle bezenmiştir. Tavan kirişlerindeki geometrik ve bitkisel desenler, mekana sıcak ve mistik bir hava katar.

  • Kündekârî Minber: Ceviz ağacından, çivisiz geçme tekniğiyle (kündekârî) yapılmış olan minber, Selçuklu ahşap işçiliğinin inceliğini ve ustalığını sergileyen bir diğer önemli unsurdur.

Ankara’nın Kalbindeki Önemi

UNESCO Dünya Mirası: 2023 yılında, “Anadolu’nun Ortaçağ Dönemi Ahşap Hipostil Camileri” serisi içinde UNESCO Dünya Mirası Listesi’ne kaydedilmiştir. Bu tescil, onun sadece yerel değil, evrensel bir değer taşıdığını kanıtlar.

Ahi Kültürünün Temsilcisi: Cami, Anadolu’nun sosyal ve ekonomik hayatında derin izler bırakan Ahi Teşkilatı’nın günümüze ulaşan en önemli mimari miraslarından biridir. O, sultanların veya valilerin değil, şehirli esnaf ve zanaatkârların inancının ve estetik anlayışının bir ürünüdür.

Mimari Sentez: Antik dönemden kalma devşirme malzemeleri, Selçuklu çini ve ahşap sanatıyla birleştiren yapısı, kültürel devamlılığın ve sentezin nadide bir örneğidir.

Yaşayan Tarih: İnşa edildiği günden bugüne, yaklaşık 730 yıldır kesintisiz olarak ibadete açık olması, onu Ankara’nın yaşayan en eski tanıklarından biri yapar.

Arslanhane Camii, Ankara Kalesi’nin surları dibinde, tarihin fısıltılarını dinlemek ve bir medeniyetin farklı kültürlerden aldığı mirasla nasıl eşsiz bir kimlik oluşturduğuna tanıklık etmek için eşsiz bir duraktır.