Çin’in Başkentindeki Bin Yıllık Mabet: Niujie Camii

Çin’in devasa başkenti Pekin’in kalbinde, adını ve kimliğini yüzyıllardır Müslüman cemaatinden alan tarihi “Öküz Sokağı” (Niujie) mahallesinde, parlak renkleri ve kıvrımlı çatılarıyla bir Çin sarayını andıran, ancak içinde bin yıllık bir İslami ruhu barındıran bir yapı bulunur: Niujie Camii. Pekin’in en eski ve en büyük camisi olan bu eser, Xi’an Ulu Camii gibi Çin ve İslam mimarisinin bir sentezi olmakla birlikte, bu sentezi çok daha farklı ve çarpıcı bir dille ifade eder. Dışarıdan bakıldığında geleneksel bir Çin tapınağı olan bu yapı, ibadet salonunun kapısından içeri adım atıldığında ziyaretçisini anında bir İslam mabedinin kalbine taşır.

Bir Başkentin Müslüman Hafızası

Niujie Camii’nin tarihi, 10. yüzyılın sonlarına, 996 yılına kadar uzanır. O dönemde, Arap alim Nazaruddin tarafından Liao Hanedanı’nın izniyle kurulan cami, Pekin’deki İslam varlığının en eski tanığıdır. Yüzyıllar boyunca Moğol istilası gibi nedenlerle hasar gören yapı, Yuan, Ming ve özellikle de 1696’da İmparator Kangxi dönemindeki büyük onarımla Qing Hanedanları zamanında sürekli olarak yenilenmiş ve genişletilmiştir. Bugün gördüğümüz görkemli yapı, büyük ölçüde bu son büyük onarımın bir ürünüdür. Cami, adını aldığı Niujie (Öküz Sokağı) mahallesinin her zaman ruhani ve sosyal merkezi olmuştur; bu isim, bölgedeki Müslüman Hui cemaatinin geleneksel olarak helal et ticaretiyle uğraşmasından gelmektedir.

Mimaride İki Dünya: Dışı Saray, İçi Cami

Niujie Camii’nin dehası, iki farklı mimari dünyayı aynı yapıda, keskin ama bir o kadar da ahenkli bir geçişle bir araya getirmesidir.

Çin Saray Mimarîsi (Dış Cephe): Caminin dışından bakıldığında, parlak yeşil ve kırmızı tonlarındaki sırlı kiremitlerle kaplı kıvrımlı pagoda çatıları, çatının altındaki rengarenk ve karmaşık ahşap destekler (dougong) ve geleneksel Çin mimarisinin tüm unsurları görülür. Girişteki ruh duvarı ve pavyonlar, yapının bir Budist veya Taoist tapınağı olduğu izlenimini verir.

İslam’ın Ruhu (İç Mekân): Bu Çin sarayı kabuğunun içindeki ana ibadet salonuna girildiğinde ise dünya tamamen değişir. Ziyaretçiyi, sıralar halinde dizilmiş sütunların ve kemerlerin oluşturduğu, tipik bir İslami hipostil (çok sütunlu) plan karşılar. Duvarlar ve tavan panelleri, Arapça ve Farsça hat sanatının en güzel örnekleriyle, özellikle de Kuran ayetleriyle bezenmiştir. Bu yazılar, Çin’e özgü bulut ve çiçek motifleriyle ustaca harmanlanmıştır. Zarif mihrap ve minber, buranın şüpheye yer bırakmayacak şekilde bir İslam mabedi olduğunu ilan eder.

Ay Gözetleme Kulesi (Minare): Caminin minaresi de geleneksel Çin mimarisi formundadır. “Wangyue Lou” (Ay Gözetleme Kulesi) olarak bilinen sekizgen planlı bu pavyon, hem müezzinin ezan okuması için bir minare hem de Ramazan gibi önemli ayların başlangıcını belirlemek için hilalin gözetlendiği bir rasathane işlevi görür.

Alimlerin Mezarları: Caminin avlusunda, 13. yüzyılda Çin’e gelip burada vefat eden İranlı iki büyük alimin (Ahmed Burdani ve Ali Kazvini) mezarları bulunur. Bu mezarlar, camiyi aynı zamanda önemli bir ziyaretgah haline getirir.

Pekin’in Kalbindeki Yeri

Pekin’in Müslüman Cemaatinin Merkezi: Niujie Camii, bin yılı aşkın bir süredir Pekin’deki Hui Müslüman cemaatinin en önemli dini, kültürel ve sosyal merkezidir.

Kültürel Uyumun Simgesi: Dışıyla içinde bu kadar net bir şekilde iki farklı dünyayı barındırması, İslam’ın Çin kültürü içindeki varlığının ve uyumunun en dramatik ve en güzel mimari ifadelerinden biridir.

Niujie Camii’ni ziyaret etmek, sadece bir yapıya değil, iki büyük medeniyetin sınırlarına yapılan bir yolculuktur. Birkaç adımda bir Çin sarayından bir İslam mabedine geçerek, bir inancın farklı bir kültürel kimlikle ne kadar ahenkli ve zengin bir şekilde bir arada var olabildiğine tanıklık etmektir.